Online-identiteitsfraude treft steeds meer mensen — van datingapps tot tweedehandswebsites: een nepaccount is zo gemaakt, net als deepfake-video’s. Wat onschuldig lijkt, kan ingrijpende gevolgen hebben: chantage, exposing, reputatieschade, stalking. Toch blijven slachtoffers vaak zonder hulp achter. Journalist Bo Hanna dacht altijd: dat overkomt mij niet. Tot het wél gebeurde. ‘Toen merkte ik hoe weinig je daartegen kunt beginnen — en hoe ongemakkelijk en ingrijpend dat kan zijn.’

Catfishing is misschien wel de bekendste vorm van online-identiteitsfraude: iemand die zich voordoet als een ander, om bijvoorbeeld naaktfoto’s van iemand te krijgen. Ondanks het feit dat het iedereen kan overkomen, is het niet altijd strafbaar. De wetgeving is nauwelijks aangepast aan de digitale realiteit.

Een nepprofiel of catfishing geldt namelijk niet altijd als identiteitsfraude, vooral als er geen sprake is van oplichting of smaad en laster. In mijn geval stond zelfs mijn professionele reputatie op het spel — maar hoe bewijs je dat? In de praktijk blijft een strafrechtelijk dossier opbouwen voor dit soort zaken dus ingewikkeld.

En dus ben je vooral aangewezen op de platforms zelf. Maar het profiel verwijderen blijkt zo makkelijk nog niet. Zonder actief profiel bleek melden onmogelijk.

Uiteindelijk kocht ik een betaald abonnement en zocht urenlang met vrienden naar het nepaccount. Pas na een omslachtige procedure van mails en screenshots werd het profiel na ruim twee weken geblokkeerd.

Een snelle blik op Reddit leert me dat velen teleurgesteld zijn in de manier waarop de app hiermee omgaat.

Catherine Van de Heyning is professor strafrecht aan de Universiteit Antwerpen en openbaar aanklager bij de rechtbank Antwerpen, gespecialiseerd in cybercrime. Vanuit die dubbele expertise ziet ze hoe identiteitsfraude een groeiend probleem is, maar juridisch moeilijk te vervolgen blijft.

Het Belgische en Nederlandse rechtssysteem kijkt vooral naar wat er met de gestolen identiteit wordt gedaan. "Het overnemen van iemands naam of foto’s is op zichzelf niet strafbaar — pas als er sprake is van oplichting, bedreiging of smaad en laster wordt het juridisch relevant."

"Volgens de wet mag je de naam van iemand anders niet gebruiken. Maar een foto zonder naam? Dan is het in principe niet strafbaar — tenzij er iets illegaals mee gebeurt."

Van de Heyning pleit voor modernisering van de wetgeving, zodat die beter aansluit bij nieuwe vormen van online-identiteitsmisbruik, zoals rollerscams (datingfraude waarbij daders slachtoffers geld afhandig maken via emotionele manipulatie), catfishing en phishing.

“In België komt er in 2025 een update van het strafwetboek waarin ‘belaging’ (stalking) wordt uitgebreid. Daarin zou het misbruiken van iemands identiteit expliciet worden gezien als een vorm van belaging als het doel is iemands rust of privacy te verstoren.”

Tips van Helpwanted bij een vals profiel

• Meld het profiel bij het platform in kwestie en, als het ernstig is, overweeg aangifte bij de politie.
• Zorg ervoor dat je eerst bewijs verzamelt voordat je melding maakt, zodat je geen sporen wist.
• Informeer je omgeving als je erg lastiggevallen wordt.
• Waarschuw mensen in je netwerk dat er een nepprofiel van je rondgaat.
• In sommige gevallen helpt het ook om tijdelijk je sociale media te pauzeren, zodat je niet ongewenst benaderd wordt door anderen naar aanleiding van het nepprofiel, hoe oneerlijk dat ook voelt.

Alles bij de bron; deMorgen [lang weekend artikel, abonnement noodzakelijk]