Bij een heerlijke nieuwe wereld horen nieuwe woorden en een daarvan is ‘verwonderadres’. Een verwonderadres, dat is nieuwspraak uit de permanentetoezichtsmaatschappij. Op een verwonderadres staat een huis waarin mensen wonen die uit de sys­temen als ‘mogelijk verdacht’ komen rollen wanneer de fraude- en misbruikbestrijders van de Belastingdienst, de uitkeringsinstanties, de gemeente, de zorgverzekeraars et cetera hun algoritmes loslaten op de mensen in het land.

Niet op alle mensen in het land natuurlijk, want wie ­resideert in de koopkrachtigere wijken krijgt zelden een algoritme aan zijn broek. De surveillancemaatschappij concentreert zich op wat beleidsmakers ‘de probleemwijken’ noemen, de inwoners van voormalige Vogelaar-, kracht- en prachtwijken.

Wat er gebeurt wanneer de autoriteiten controles concentreren op een groep, die door de statistiek als iets riskanter wordt aangemerkt dan een andere, heeft Ionica Smeets, Volkskrant-columnist die ingewikkelde dingen kan uitrekenen én kan uitleggen, vorige week overtuigend uitgelegd: je krijgt een zelfversterkende feedbackloop. Eindresultaat: alle ballen op de pechgroep, terwijl de criminelen uit de mazzelgroep fluitend wegkomen...

...Ook het Systeem Risico Indicatie, SyRI, laat de Zuidas en Wassenaar links liggen, en concentreert zich op achterstandswijken. SyRI is een systeem van de overheid dat ­databestanden van burgers aan elkaar koppelt, met ge­gevens over schulden, inkomens, bezittingen, inburgering, onderwijsniveau, uitkeringen, vergunningen. Het systeem bepaalt waar ‘een verhoogd risico’ bestaat op fraude, misbruik en overtredingen. Met datamining en patroonherkenning worden risicoprofielen ­gemaakt. En daar komen dus ‘verwonderingen’ uit, een woord dat vermoedelijk is bedacht in een creatieve sessie met dure consultants in een ballenbak omdat ‘bij voorbaat verdacht maken en mogelijk onterecht zwartmaken’ zo naar klinkt.

Charlotte Huisman inventariseerde waar SyRI allemaal gebruikt wordt (in achterstandswijken in Eindhoven, Haarlem, Capelle aan den IJssel en Rotterdam), en wat de resultaten zijn. Haar conclusie: vooralsnog is het project een mislukking. Een hoop verwonderadressen, nog niet één opgespoord geval van fraude.

Ondertussen zijn wel mensen op duizenden adressen op basis van een algoritme aangemerkt als gevallen die ‘misschien wel fraude plegen’. Of misschien ook niet.

Alles bij de bron; Volkskrant