De Europese Commissie wil de snelle verspreiding van wat zij zien als nepnieuws en desinformatie met een Europese gedragscode bestrijden. Een onafhankelijk netwerk van mensen die feiten checken moet dit ondersteunen. Daarnaast wil Brussel dat internetgiganten als Facebook, Google en Twitter meer openheid geven over waar de informatie op hun onlineplatforms vandaan komt en wie ervoor betaalt...
...Het censureren van nieuws is controversieel. Onafhankelijkheid is lastig en zoals EU vs Disinformatie al aantoonde ligt misbruik op de loer. Ongewenste of onwelvallige meningen kunnen al snel van overheidswege worden verwijderd en dat kan verstrekkende gevolgen hebben voor de burger. Zo kan de EU uiteindelijk prima besluiten dat berichten die negatief zijn over de EU 'nepnieuws' zijn, en kan propaganda juist een zeer prominente plek krijgen.
Gisteren konden we in het debat over de memo's bijvoorbeeld nog zien hoe betrouwbaar en eerlijk de overheid is.
Facebook heeft de accounts van columnist Arthur van Amerongen en Bert Brussen opgeschort vanwege twee jaar oude berichten over de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. De accounts worden opgeschort omdat ze in strijd met de richtlijnen van het sociale medium zouden publiceren. ‘Dit lijkt op selectieve censuur.’
Ook wordt een bericht dat Van Amerongen deelde – ‘Tunesische president heeft land verlaten’ – van de tijdlijn gecensureerd. ‘Het wordt steeds gekker,’ zegt een licht-geïrriteerde Van Amerongen.
De Russische toezichthouder mag de toegang tot de internationale berichten-app Telegram blokkeren. Een Russische rechtbank heeft daartoe besloten. De maatregel is direct ingegaan en blijft van kracht totdat Telegram de geheime dienst FSB de mogelijkheid geeft versleutelde berichten die via de app zijn verstuurd te decoderen.
Sociale media als Twitter en Facebook zijn bereid afspraken te maken over het tegengaan van desinformatie en nepnieuws via hun platforms. Die afspraken worden verwerkt in een Europese code waaraan ze zich zullen houden. De platforms moeten hun gebruikers onder meer duidelijk uitleggen hoe de algoritmes werken die bepalen welke nieuwsberichten ze krijgen voorgeschoteld. Ook moeten ze maatregelen nemen om samen met journalistieke organisaties betrouwbaar nieuws een duidelijk podium te geven, vooral van belang rond verkiezingen.
De platforms moeten hun gebruikers onder meer duidelijk uitleggen hoe de algoritmes werken die bepalen welke nieuwsberichten ze krijgen voorgeschoteld. Ook moeten ze maatregelen nemen om samen met journalistieke organisaties betrouwbaar nieuws een duidelijk podium te geven, vooral van belang rond verkiezingen.
VVD en SP willen af van het omstreden bureau van de Europese Commissie dat de taak heeft nepnieuws te bestrijden. Het kabinet moet in Brussel de opheffing van EUvsDisinfo bepleiten, vinden regeringspartij VVD en oppositiepartij SP. De twee partijen lijken zicht te hebben op een Kamermeerderheid.
EUvsDisinfo moet de invloed van Russische propaganda in de Europese pers tegengaan en publiceerde een lijst met voorbeelden daarvan. De dienst raakte in opspraak omdat het ook onder andere NPO Radio 1, De Gelderlander, GeenStijl en The Post Online brandmerkte als verspreiders van nepnieuws. Het bureau "schiet zijn doel voorbij" en "bemoeit zich met de vrije pers in Nederland", vinden Kamerlid Dilan Yesilgöz (VVD) en haar SP-collega Peter Kwint.
Een Duitse wet die sinds januari van kracht is en de verwijdering van haatberichten door bedrijven als Google, Facebook en Twitter regelt, heeft een stuk minder meldingen opgeleverd dan verwacht. Tot nu toe is slechts één procent van het verwachte aantal meldingen binnengekomen.
De krant Frankfurter Allgemeine schrijft op basis van informatie van een woordvoerder van het Bundesamt für Justiz dat er slechts 205 meldingen zijn binnengekomen, dat is fors lager dan de verwachting van 25.000 berichten.
De wet, het zogenaamde Netzwerkdurchsetzungsgesetz of NetzDG, geldt sinds januari en is bedoeld om de verspreiding van nepnieuws, haatberichten en andere berichten met 'criminele inhoud' tegen te gaan. Dit laatste omvat smaad, laster, het publiekelijk aanzetten tot strafbare feiten, opruiing, bedreiging, kinderporno en terroristische misdrijven.
Volgens de krant kwam er kritiek op de wet, omdat het risico bestaat dat inhoud wordt verwijderd die eigenlijk geen problemen oplevert. Dit verschijnsel, ook wel overblocking genoemd, heeft echter geen verdere berichtgeving doen ontstaan. Aan de huidige cijfers zou de conclusie verbonden kunnen worden dat het probleem kleiner is dan verwacht of dat berichten op tijd worden verwijderd.
SP Kamerlid Peter Kwint en VVD Kamerlid Dilan Yesilgöz-Zegerius wil dat EU-organisatie EU vs Disinfo wordt opgeheven. Dat zeiden beiden woensdagavond in de Tweede Kamer. Daarmee gaan de liberalen lijnrecht in tegen minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) die eerder deze maand zei de organisatie – die TPO, Chris Aalberts, Geenstijl en De Gelderlander beschuldigt van het verspreiden van nepnieuws – te willen versterken.
Volgens Kwint staat dit ‘Brusselse blunder bureau’ stijf van ‘broddelwerk en tegenstrijdige verklaringen’. Yesilgöz-Zegerius steunt Kwint daarin en pleit voor opheffing: “Geen enkel overheidsorgaan mag zich bemoeien met onafhankelijke media.”
Mediaminister Arie Slob (ChristenUnie) voelde zich zichtbaar overvallen en zei dat het kabinet later op de kwestie zal terugkomen.
Desinformatie bereikt ook Nederland, zegt de Leidse onderzoeker Peter Burger. Maar overheden die nu harde maatregelen voorstellen, slaan door...
...het is opvallend hoeveel beleidsmakers in binnen- en buitenland de laatste tijd maatregelen aankondigen tegen politieke beïnvloeding. Een kleine greep uit de maatregelen: de Europese Commissie presenteerde in januari een Taskforce Nepnieuws die de invloed van trollen op verkiezingen moet tegengaan. Minister Ollongren pleit voor maatregelen omdat de Russen de Nederlandse publieke opinie bespelen, door De Telegraaf prompt gebracht als een Russische ‘nepnieuwslawine’.
Hoe groot is het probleem eigenlijk en heeft overheidsingrijpen zin? Volgens de Leidse wetenschapper Peter Burger ontbeert de discussie nuance en kennis. „We moeten oppassen dat de maatregelen niet meer schade aanrichten dan het probleem.”
Eerst de feiten, want die ontbreken nog weleens in de discussie, zegt Burger. Ja, de Russen proberen de publieke opinie te bespelen in Westerse landen, soms openlijk, soms heimelijk. Toch denkt hij dat politici nu te gemakkelijk met maatregelen schermen. „We weten niet precies hoeveel invloed deze desinformatie heeft, maar waarschijnlijk is die beperkt.”
Daar is geen onderzoek naar gedaan? „Nee, weinig. Dat geldt voor nepnieuws in het algemeen. Er zijn talloze studies naar nepnieuws, maar ze gaan nauwelijks over de omvang van het fenomeen en de invloed ervan op de samenleving. Ik maak me zorgen dat nu beleid wordt gemaakt op basis van beperkte informatie.”
Zijn er wel verstandige oplossingen? „Ik heb ook niet het ei van Columbus. De internationale club van factcheckers IFCN adviseerde de EU onlangs dat de informatie die wel klopt voor iedereen eenvoudig beschikbaar moet zijn. Dat betekent dus ook dat de EU zelf transparanter moet worden.
„Wat ik niet wil is zo’n Duitse sociale-mediawet tegen nepnieuws en haat, de Netzwerkdurchsetzungsgesetz. Door die wet kunnen sociale netwerken die niet op tijd nepnieuws en haat verwijderen torenhoge boetes krijgen. Om die boetes te voorkomen nemen de bedrijven strengere maatregelen dan wat stand zou houden bij een justitiële toets. Zo helpt de overheid mee met de beknotting van de vrijheid van meningsuiting. „Op het gebied van politiek nepnieuws moeten beleidsmakers uiterst terughoudend zijn. De overheid moet niet zelf gaan factchecken. Dat ging onlangs helemaal mis met de EU-organisatie EU vs Disinfo, die aantoonbaar onjuist artikelen van Nederlandse media omschreef als desinformatie.
