Op 3 maart 2016 heb ik van uw Kamer vragen ontvangen1 over het besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer (BABW). De leden van de D66- fractie verzochten om een interdepartementaal overzicht van alle besluiten, algemene maatregelen van bestuur, ministeriële regelingen en convenanten waarbij Automatic Number Plate Recognition (ANPR) gegevens op dit moment worden gebruikt. Alsmede om een overzicht door wie die gegevens worden gebruikt en met welk doel.
In mijn brief van 14 oktober 20162 heb ik u reeds een overzicht toegestuurd met daarin alle toepassingen van ANPR binnen het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. In die brief heb ik u tevens toegezegd een soortgelijk overzicht na te sturen voor ANPR-toepassingen buiten mijn departement. Bijgevoegd vindt u de overzichten van ANPR toepassingen per departement die met ANPR werken.
Kentekenparkeren in Amsterdam blijft voorlopig toegestaan. Dat bepaalde het gerechtshof in Amsterdam dinsdag in het hoger beroep van een door Privacy First aangespannen kort geding. Het verplicht invoeren van een kenteken zou in strijd zijn met de privacy. Het hof meldt dat een kort geding niet de juiste procedure is om over deze kwestie te oordelen en geeft daarom geen inhoudelijke beslissing.
De rechtbank in Amsterdam had de vorderingen in eerste aanleg ook al afgewezen. Het gerechtshof bekrachtigt dat vonnis nu. Over het al dan niet toestaan van kentekenparkeren lopen al jaren meerdere procedures, tot aan de Hoge Raad toe.
Door parkeerders hun kenteken te laten invullen, kunnen parkeerwachters controleren of er is betaald door alleen de kentekens te scannen. Maar als iemand - bewust of onbewust - een verkeerd kenteken invoert, maar wel betaalt en een bonnetje heeft, is dat geen reden is voor een boete. In de wet staat namelijk dat er alleen een boete opgelegd kan worden als er geen parkeergeld is betaald.
De Belastingdienst krijgt geen gegevens meer uit de ANPR-snelwegcamera’s die kentekens van auto’s registreren. Dat meldt het ANP. De Hoge Raad bepaalde in februari dat de Belastingdienst het recht niet heeft om foto’s van deze camera’s te gebruiken voor het aantonen van privégebruik van auto’s van de zaak.
Volgens de Hoge Raad was sprake van een inbreuk op het privéleven, zonder dat daarvoor voldoende wettelijke basis bestond. ANPR-camera’s (Automatic Number Plate Recognition) boven de snelwegen registreren maandelijks miljoenen kentekens. De politie gebruikt de data onder andere voor opsporing van auto’s waarmee ‘iets aan de hand is’. De wet laat echter niet toe dat politiegegevens worden verstrekt aan de fiscus. Daarom werd een constructie bedacht. Via een overeenkomst tussen de politie en de Belastingdienst werd ‘medegebruik’ mogelijk gemaakt. De fiscus ontving op die manier rechtstreeks beelden van de camera’s, zodat die niet door de politie werden verstrekt.
De overheid en verzekeraars zetten op grote schaal slimme camera's in om gestolen auto's op te sporen. Snelheidscamera's, parkeerscanners en andere camera's die kentekens herkennen, helpen bij het terugvinden van gestolen auto's.
Ook camera's boven de snelweg worden ingezet. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) analyseert flitsfoto's. Zo werden vorig jaar 21.000 auto's 'gesnapt', die niet op de weg horen omdat het kenteken niet klopt. Naar schatting enkele duizenden daarvan zijn gestolen. De gemeente Amsterdam helpt sinds kort bij wijze van proef ook met zoeken met de scanauto's van de parkeerwachters. "We vonden het gek dat die auto's wel werden gezien, maar gewoon bleven staan", zegt de verantwoordelijk wethouder Pieter Litjens.
Er komt een systeem van mobiele trajectcontrole in Vlaanderen, een verplaatsbaar camerasysteem dat bijvoorbeeld tijdelijk bij wegenwerken opduikt, om de lagere maximumsnelheid te controleren. Vlaams mobiliteitsminister Ben Weyts heeft een bestelling klaar. De mobiele installaties zullen dus de snelheid van automobilisten over een bepaald traject controleren. Wie dat traject sneller aflegt dan toegelaten, krijgt onherroepelijk een boete in de bus.
Waar die mobiele trajectcontroles straks opduiken, wordt later bekeken. Weyts denkt er ook aan om de mobiele trajectcontrole afwisselend langs een aantal voorafbepaalde drukke wegen in één regio te plaatsen. “Sowieso gaan we die controles vooral inzetten op gewestwegen, waar vandaag de meeste én de zwaarste ongevallen plaatsvinden.” Tegen eind volgend jaar zouden ook alle autosnelwegen zo goed als volledig via vaste trajectcontrole worden bewaakt.
Toen de minister vorig jaar een eerste keer het idee van mobiele trajectcontrole opperde, leverde dat hem meewarige blikken op. Zijn idee werd als technisch onhaalbaar bestempeld. “Het bestaat vandaag inderdaad nog niet”, zegt Weyts. “Vandaar dat wij het als Vlaanderen laten ontwikkelen, in onze strijd om minder verkeersongevallen. Tegelijk levert het onze bedrijven een interessante, economische voortrekkersrol op, stel dat straks ook andere landen in zulke mobiele trajectcontroles geïnteresseerd zijn.”
Begin 2015 werd de eerste rechtszaak tegen kentekenparkeren door de voorzitter Filipini van Privacy First gewonnen: sindsdien waren automobilisten niet langer verplicht om bij het parkeren hun kenteken in te voeren. Omdat de gemeente Amsterdam gewoon doorging met de vermelding op de parkeerautomaten dat het invoeren van kenteken verplicht was spande Fillipini op 7 september 2016 alsnog een kort geding aan om anoniem parkeren mogelijk te maken. Dus zonder invoering van het kenteken en met anonieme betaalmogelijkheid.
Onder druk van dit hoger beroep wijzigde de gemeente Amsterdam onlangs de teksten op alle parkeerautomaten: invoering van het kenteken is inmiddels niet meer "verplicht", maar slechts nog "gewenst".
Wie geen kenteken invoert, ontvangt echter nog steeds een parkeerboete die pas na bezwaar (met betalingsbewijs) wordt vernietigd. "Zo wordt je als goedwillende burger dus nog steeds gestraft als je anoniem wilt kunnen parkeren. Het is Kafka", aldus Privacy First. Ook Burgerrechtenvereniging Vrijbit voert al jaren actie tegen het kentekenparkeren in Nederland. Stickers met de uitspraak van de Hoge Raad zijn verkrijgbaar via onze webshop.
...De leden van de VVD-fractie vroegen hoe wordt gewaarborgd dat de gegevens niet aan anderen worden verstrekt dan aan de in het wetsvoorstel genoemde officieren van justitie. Het wetsvoorstel, zo beantwoord ik deze vraag, regelt dat alleen daartoe door de minister van Veiligheid en Justitie geautoriseerde opsporingsambtenaren toegang hebben tot de database waarin deze gegevens zijn opgeslagen. In het uitvoeringsbesluit is vastgelegd dat de database zodanig wordt beveiligd dat ongeautoriseerde toegang (dus toegang door anderen dan de geautoriseerde opsporingsambtenaar) en pogingen daartoe worden gedetecteerd en dat tijdige interventie plaatsvindt. Dit gebeurt onder andere door persoonsgebonden authenticatie (artikel 10 van het uitvoeringsbesluit). Dat wil zeggen dat voor toegang tot de database altijd moet worden ingelogd met een aantal authenticatiegegevens en een unieke code. Alleen geautoriseerde opsporingsambtenaren krijgen een dergelijke unieke code.
Wanneer wordt ingelogd in de database zal het systeem dit automatisch vastleggen, samen met de zoekvraag die wordt ingevoerd (artikel 9, vierde lid, van het uitvoeringsbesluit). Op deze wijze wordt voorkomen dat anderen toegang hebben tot het systeem. Voorts kan worden nagegaan welke geautoriseerde opsporingsambtenaar op welk moment heeft ingelogd. In de jaarlijkse privacy-audit (artikel 15 van het uitvoeringbesluit) zal verslag worden gedaan van het aantal loggingen en de ingevoerde zoekvragen. De geautoriseerde opsporingsambtenaar mag het systeem alleen raadplegen na een bevel daartoe van de officier van justitie. Ook dit moet worden vastgelegd (artikel 8 van het uitvoeringsbesluit), zodat per zoekvraag controleerbaar is welk bevel daaraan ten grondslag ligt. Ook dit aspect zal in de jaarlijkse privacy-audit worden meegenomen.
Geautoriseerd, zo beantwoord ik een volgende vraag van deze leden, worden alleen opsporingsambtenaren die zijn belast met de taken of werkzaamheden op het gebied van de coördinatie van het informatieproces ter ondersteuning van een goede uitvoering van de politietaak (artikel 6 van het uitvoeringsbesluit). Deze leden vroegen verder hoe de geautomatiseerde verwijdering na vier weken plaatsvindt. Met de eerste nota van wijziging is in het wetsvoorstel expliciet vastgelegd dat de gegevens worden ‘vernietigd’. ‘Vernietiging’ van gegevens moet worden onderscheiden van ‘verwijdering’ van gegevens. In dit laatste geval, mogen gegevens wel nog worden bewaard, maar niet meer voor (operationele doeleinden) worden gebruikt. Bij ‘vernietiging’ worden de gegevens gewist. In het uitvoeringsbesluit is vastgelegd dat de gegevens ‘automatisch’ worden vernietigd. Het ANPR-systeem en daarbij behorende ICT-voorzieningen zullen hierop worden ingericht...
...Op het aspect dat zowel door de leden van de D66 en de PvdA-fractie is genoemd dat bij de vastlegging van de gegevens nog niet duidelijk is of en in hoeverre zij uiteindelijk van belang zijn voor het opsporen van een strafbaar feit (vastlegging ‘no hits’), ga ik graag hieronder in, bij de beantwoording van vragen van de leden van de GroenLinks-fractie over uitspraken van Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) en het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: HvJEU)...
...De leden van de PvdA-fractie vroegen in hoeverre er naast vaste camera’s ook mobiele camera’s zullen worden ingezet en onder welke omstandigheden. Ook stelden zij de vraag of daarmee een risico ontstaat voor een landelijk dekkend netwerk.
Ik kan deze leden bevestigen dat ook mobiele ANPR-camera’s kunnen worden ingezet. Dat kunnen camera’s in voertuigen zijn, maar ook ‘losse’ camera’s op een standaard die bijvoorbeeld (tijdelijk) langs de weg worden geplaatst. Voor de toepassing van dit wetsvoorstel zal het met name om deze laatste categorie mobiele camera’s gaan. Op 1 januari 2017 zijn er ongeveer 400 vaste en 200 mobiele camera’s in gebruik (voor de huidige toepassingsmogelijkheden van ANPR). Van belang is dat dat niet betekent dat er ook op 600 locaties een ANPR-camera is geplaatst: per locatie zijn in veel gevallen meerdere (vaste) camera’s nodig. In 2017 zullen nog meer vaste camera’s worden aangesloten. Dit zal er toe leiden dat per 1 oktober 2017 op ongeveer op 180 locaties vaste ANPR-camera’s worden ingezet voor de huidige toepassingen van ANPR, over het algemeen op snelwegen en rond knooppunten. Van een landelijk dekkend netwerk is dan ook geen sprake.
In de Keldermanszaal van het Mechelse stadhuis zijn zaterdag de eerste van ruim 4000 fietsen uitgerust met een chip. Daardoor kunnen de camera’s met nummerplaatherkenning (ANPR) de fiets na een diefstal traceren.
Eind vorig jaar lanceerde de stad Mechelen het voor ons land vernieuwende project. De respons was massaal. Ondertussen hebben 2221 Mechelaars een aanvraag ingediend om in totaal bijna 4500 tweewielers met zo’n hoogtechnologisch zendertje uit te rusten. De andere aanvragers hebben een mail ontvangen dat een bijkomende aankoop van zendertjes loopt. Eens de chips beschikbaar zijn, kunnen ze die laten plaatsen bij een deelnemende fietsenhandelaar.
Bijgevoegd vindt u de overzichten van ANPR toepassingen per departement die met ANPR werken.