Bedrijven uit China en andere landen hebben Afrika in het vizier als afzetmarkt voor surveillancesoftware. Maar activisten verzetten zich, met succes...

...In Zuid-Afrika maken activisten gebruik van de grondwet, de meest progressieve constitutie op het continent, die actief wordt beschermd door een uitgesproken rechterlijke macht. Afgelopen september oordeelde het Hooggerechtshof dat het op grote schaal verzamelen en analyseren van informatie, bulk-surveillance, over eigen burgers „onwettig” is en „ongeldig” zal zijn als bewijslast in rechtszaken.

De zaak was aangespannen door het onderzoeksjournalistencollectief Amabhungane en de actiegroep Right2Know. Zij ontdekten dat gesprekken tussen een bron en een onderzoeksjournalist waren afgeluisterd. Daar kwamen ze achter omdat die gesprekken als bewijsmateriaal dienden in een rechtszaak waarin de gevallen president Jacob Zuma probeerde aan te tonen dat justitie, politie en journalisten tegen hem samenzweerden.

„Zuid-Afrika is de nieuwe frontlinie in activisme tegen schendingen van privacy”, zegt Hunter. „Privacy gaat over sociale rechtvaardigheid. Gemarginaliseerde mensen dreigen het grootste slachtoffer van die schendingen te worden, omdat ze geen bescherming hebben. Misschien hebben we hier in het zuiden van de wereld niet zulke goede wetgeving en onderzoeken als in het noorden, maar we zijn er wel degelijk bezorgd over.”

In Kaapstad hangen nu 1.500 bewakingscamera’s, waarvan het gros in handen is van particulieren en buurtwachten. „Waar gaan al die beelden heen. Wie heeft toegang? Aan wie worden ze verkocht? Dat is wat we willen weten”, zegt Mark Wineberg, nationaal coördinator van Right2Know. „We bevinden ons nu op een terrein dat nog door geen enkele wet wordt bewaakt. Iedereen doet maar wat.”

Dat is volgens onderzoeker Murray Hunter het stadium waarin Zuid-Afrika nu verkeert. Verkoopt Zuid-Afrika camerabeelden door aan Chinese techbedrijven, die de camera’s voor de bewakingsbedrijven leveren? Het zou kunnen. Is er sprake van etnisch profileren door particuliere bewakingsbedrijven? Het zou kunnen. „Daarom moeten we nu dit gesprek hebben over de mogelijke gevaren. Het ergste scenario speelt zich nu al af in Hongkong [en China], waar mensen met gezichtsherkenningstechnologie worden opgepikt. Maar wij hebben hier andere democratische waarden. Op het moment dat je hun systemen gaat gebruiken is het niet langer de vraag of er misbruik van gemaakt wordt, maar wanneer. Daarom moeten wij dit als activisten in de gaten houden.”

Alles bij de bron; NRC [long-read]