Vraag mensen om een probleem op te lossen, en ze voegen bijna altijd iets toe in plaats van dat ze iets weghalen. Dat roept de vraag op: gaan we straks nog stoppen met al die QR-codes en corona-apps?...

...Wat begon met een lockdown, is inmiddels aan het uitgroeien tot een ‘testsamenleving’, die de komende maanden verder vorm zal krijgen.

QR-codes, apps en andere technologische hulpmiddelen die ervoor moeten zorgen dat we coronavrij leuke dingen kunnen doen. Terrasje pakken? Eerst die QR-code scannen zodat de GGD je kan waarschuwen bij een uitbraak. Recreatieplek vol? Meld het aan handhaving met een appje. Vaccinatiepaspoorten, testbewijsapps: op reis gaan kan straks mogelijk niet meer zónder.

Hoe gaat het leven er deze zomer uitzien in die testmaatschappij? En daarna? Vergeten mensen straks ook dat er blokjes úít het bouwwerk van maatregelen, testbewijzen en controleapps kunnen worden gehaald?

„Wat voor soort samenleving zijn wij aan het creëren?”, vraagt technologieonderzoeker Siri Beerends van medialab Setup en de Universiteit Twente zich af. „Wat voorheen ondenkbaar was, is nu geoorloofd”, volgens haar. „Wetswijzigingen worden doorgevoerd, studenten hangen hun kamers vol camera’s om tentamens te mogen maken.”

Om de enorme implicaties van die controlesamenleving tastbaar te maken, nodigden Beerends en haar collega’s van Setup diverse ontwerpers uit. Om concept-apps te maken voor de ‘open-up-samenleving’, die bewust de grenzen opzoeken van het toelaatbare...

...De ontwerpers verzetten zich niet per se tegen alle maatregelen, apps en testen – die kunnen in sommige situaties best te rechtvaardigen zijn. Maar ze willen wel tastbaar maken op welke manier technologie sociale structuren beïnvloedt. „We willen de vraag opwerpen: hoe veilig willen we zijn – en hoe tijdelijk zijn dit soort maatregelen? Het kan een gebed zonder eind worden. De grote vraag is: hoe faseer je deze controlemechanismes weer uit?” 

De projecten van Setup trekken de surveillance en beperkingen tot in het absurde door, maar het is de vraag hoe absurd dat werkelijk is. Het zou niet de eerste keer zijn dat surveillancetechnologie die eerst nogal onwerkelijk en dystopisch klinkt, binnen de kortste keren de normaalste zaak van de wereld is. Na de aanslagen van 11 september 2001 werd een zeer ingrijpend en allesomvattend digitaal surveillanceapparaat opgetuigd, en de veiligheidscontroles op luchthavens zijn nog altijd vele malen strenger dan ervoor. In de woorden van privacyklokkenluider Edward Snowden: „The emergency never ends.”

Filosofen waarschuwen al sinds het begin van de pandemie voor het verschijnsel dat een noodtoestand door overheden vaak wordt aangegrepen om bevoegdheden en ingrijpende controlemechanismes uit te breiden, om die vervolgens nooit meer terug te draaien.

Alles bij de bron; NRC