Nederland dreigt een surveillancestaat te worden, waarschuwde deze week Aleid Wolfsen van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Hij riep de Eerste Kamer daarmee op de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS) niet aan te nemen.

De oproep is niet mis te verstaan. De AP laat zien dat de in 1949 geschreven voorspellende roman van George Orwell 1984 alsnog waarheid wordt. Bijna 75 jaar later leven we met ‘Big Brother’, een samenleving die destijds als zeer beangstigend werd beschouwd. Het is niet alleen de overheid, ook grote buitenlandse techreuzen verzamelen onze digitale wandelingen, en gebruiken die zelfs voor commerciële doeleinden.

Dit massale gebruik van data is dankzij de technologische revolutie mogelijk. Het is enorm makkelijk geworden om informatie van burgers te verzamelen, uit te wisselen, te interpreteren en toe te passen. 

Er is inmiddels voldoende bekend over de schaduwzijde van het ongebreidelde en ondeskundige gebruik van data. Zo kunnen hierdoor gericht groepen worden geselecteerd op grond van wijk, geloof, ras, seksuele geaardheid, ziekte of inkomen. 

Het wetsvoorstel WGS regelt dat opsporingsinstanties gegevens mogen uitwisselen, eventueel zelfs met private partijen, zoals banken. Het werd vorig jaar al fors bekritiseerd door mensenrechtenorganisaties, de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens. Toch nam de Tweede Kamer deze wet aan, uitgerekend op de dag dat de toeslagencommissie haar schokkende rapport Ongekend onrecht presenteerde.

De Eerste Kamer zit nu met het wetsvoorstel in haar maag en stelt de behandeling steeds uit. De AP en het College voor de Rechten van de Mens concluderen dat de wet schendingen van mensenrechten, zoals discriminatie, mogelijk maakt. Bovendien blijft onduidelijk hoe precies wordt omgegaan met risicoprofilering, of geborgd wordt dat burgerrechten worden beschermd.

Het kabinet-Rutte III is vanwege de toeslagenaffaire in januari afgetreden. Dat zou moeten betekenen dat er ook lessen worden getrokken. Dit wetsvoorstel is met de kennis van nu niet meer acceptabel. Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald.

Alles bij de bron; Trouw