Saskia ontvangt jarenlang aanslagen voor een auto die ze niet heeft. Ze gaat bijna ten onder aan de schulden en de stress. Maar het systeem is onvermurwbaar. Niet de burger, maar de ict staat centraal. 

En dat allemaal door die ene diefstal, twintig jaar geleden... 

...Saskia krijgt inmiddels hulp van de Kafkabrigade, een stichting die bureaucratie probeert te bestrijden. Die vraagt de instanties nogmaals om Saskia’s geld terug te storten. De Belastingdienst is wel bereid om een deel van de aanslagen sinds 2006 te vergoeden. Maar veruit de meeste aanslagen zijn niet meer te vinden in het computersysteem. Het RDW geeft de fout door aan het Centraal Justitieel Incassobureau, maar dat betaalt geïnde boetes alleen terug als ze niet meer dan een jaar oud zijn. Bovendien, schrijft het incassobureau van de overheid, „is dat geld allang overgedragen aan Den Haag.”

„Het is voor een burger niet te begrijpen hoe de overheids-ict in elkaar zit’’, zegt Arjan Widlak. Hij is directeur van de Kafkabrigade en hij onderzocht Saskia’s casus. 

In zijn net verschenen boek De Digitale Kooi legt Widlak uit hoe zelfs zo’n ‘simpele’ casus als die van Saskia zo uit de hand kan lopen. Door digitalisering van persoonsgegevens en de uitwisseling ervan wordt de burger niet meer gezien, want niet de professional, maar de software beslist over het versturen van boetes. Voor de burger is het vervolgens enorm ingewikkeld om te vinden waar de kern van het probleem ligt.

Wanneer ze haar geld terug wil, stuit Saskia op een ander gevolg van de digitalisering. Een fout in een registratie (in dit geval de auto die door de politie weer op haar naam werd gezet) kan zich makkelijk verspreiden naar andere instanties, maar dat geldt niet voor een correctie van die fout. Nadat de auto van Saskia’s naam is gehaald, krijgt ze nog anderhalf jaar aanslagen van de wegenbelasting. Boetes worden automatisch uitgedeeld, maar niet automatisch teruggestort wanneer ze onterecht geïncasseerd blijken te zijn.

Baliemedewerkers kunnen door de digitalisering vervolgens niets voor Saskia doen. „Vroeger kon zo’n ambtenaar iets in de kantlijn schrijven, nu zijn er weinig handelingsopties,” zegt Widlak. „Het probleem is dat de registers zijn ingericht in het belang van de afnemers, niet dat van de burgers.” Widlak stelde een lijst op met ‘beginselen voor behoorlijke ict’, hij hoopt dat de overheid die overneemt.

Alles bij de bron; NRC